Online infosessie watertoets en hemelwaterverordening

Op dinsdag 20 februari organiseerde VMx de online infosessie over de watertoets en hemelwaterverordening. In deze sessie kwam het volgende aan bod:

De watertoets

De Watertoets is een instrument dat de impact van ruimtelijke projecten op de waterhuishouding beoordeelt. Bij elke aanvraag voor een vergunning, verkaveling of plan, onderzoekt de bevoegde instantie of het project schadelijke effecten kan hebben op het watersysteem. Denk hierbij aan overstromingsgevaar, waterkwaliteit, verdroging en afwatering.

Het is belangrijk en aangeraden om zelf in een zo vroeg mogelijk stadium de watertoets te doorlopen en rekening te houden met die watertoets. Op die manier vermijd je dat je bij de aankoop van een grond of het indienen van een omgevingsvergunning voor onverwachte verrassingen komt te staan.

Kaarten

Er zijn nieuwe watertoetskaarten. Men maakt een onderscheid tussen de advieskaart en de kaarten met overstromingsgevoelige gebieden.

De advieskaart legt de link tussen de afstroomgebieden en de gebieden waar in het huidige klimaat er een kleine kans is op overstromingen. Als een perceel is aangeduid op de advieskaart moet advies gevraagd worden aan de waterbeheerder(s), die ook zijn opgenomen in de advieskaart.

De kaarten met overstromingsgevoelige gebieden zijn een set van 3 kaarten nl.:

• Overstromingsgevoelig vanuit zee
• Overstromingsgevoelig vanuit waterlopen –> fluviaal
• Overstromingsgevoelig door intense neerslag –>pluviaal –> is nieuw!

Elk apart op kaart aangeduid en voor elke overstromingsbron zijn de verschillende terugkeerperiodes beschikbaar. 

• Donkerblauw ingekleurde gebieden zijn gebieden met een middelgrote overstromingskans. Het gaat om gebieden waar er jaarlijks meer dan 1% kans is op een overstroming (T100).
• Middenblauw ingekleurde gebieden zijn gebieden met een kleine overstromingskans. Het gaat om gebieden waar er jaarlijks 0,1 tot 1% kans is op een overstroming (T1000).
• Lichtblauw ingekleurde gebieden zijn gebieden met een kleine overstromingskans onder klimaatverandering (T1000hCC).

Deze kaarten zijn een hulp bij het uitvoeren van de watertoets. Het raadplegen van de advieskaart en de kaarten met de overstromingsgevoelige gebieden is verplicht. 

Deze kaarten zullen ten minste om de 6 jaar geactualiseerd worden en indien nodig kan dat sneller.

Informatieplicht

De informatieplicht verplicht verkopers en verhuurders om kandidaatkopers en -huurders vooraf te informeren of het goed al dan niet in een overstromingsgevoelig gebied ligt. De informatieplicht geldt voor panden, maar ook voor gronden (weiland, bouwgrond, natuurgebied, bos, enz.). Kortom: alles wat onroerend goed is.

Ook voor onroerend goed in afgebakende overstromingsgebieden en afgebakende oeverzones geldt deze informatieplicht. Hier gaat het bijna altijd om zachte bestemmingen, doorgaans niet om bouwgronden.

De informatieplicht start al bij de publiciteit over het onroerend goed en wordt via een waterparagraaf opgenomen in de vastgoedakte. De koper of huurder is op die manier beter geïnformeerd en beschermd. In overstromingsgevoelige gebieden kan het risico op wateroverlast hoger zijn en daardoor gelden er vaak specifieke bouwverplichtingen of – beperkingen.

De informatieplicht resulteert in een P- en G-score. De P staat voor “perceel” en G voor “gebouw”. De schaal van deze score gaat van A tot D met:

• A –> geen overstroming gemodelleerd
• B –> kleine overstromingskans onder klimaatverandering 2050
• C –> kleine overstromingskans onder het huidige klimaat
• D –> middelgrote overstromingskans onder het huidige klimaat

Dus elk perceel en elk gebouw krijgt zo’n score.

Op het Geoloket  www.waterinfo.be/informatieplicht kan je gemakkelijk alle nodige informatie opzoeken, downloaden of afdrukken.

Zijn er aanpassingen gebeurd aan het perceel om overstromingsschade te voorkomen of is het gebouw overstromingsveilig gebouwd of verbouwd volgens de voorwaarden van de watertoets, dan kan de eigenaar op eigen kosten een erkend deskundige overstromingsattest aanstellen voor een onderzoek ter plaatse. Deze kan de G- en P-score bijstellen via een overstromingsattest en kan aanbevelingen doen om het gebouw nog beter te beschermen. Dit overstromingsattest is niet verplicht en is volledig vrijblijvende nl. op eigen initiatief.

Watertoetsinstrument

Het watertoetsinstrument ondersteund particulieren, vergunningverleners en adviesverleners bij het uitvoeren van de watertoets. Dit instrument is terug te vinden via deze link.

Wanneer gebruiken?

• Bij elk nieuw initiatief waarvoor er een vergunning nodig is,
  • Omgevingsvergunning
  • Of ander vergunning
• Ook bij elk plan, attest of programma
• Best in een zo vroeg mogelijk stadium zelf de watertoets uitvoeren & rekening te houden met die watertoets,
  • Vermijden bij de aankoop van een grond of het indienen bouwaanvraag of omgevingsvergunningsaanvraag om voor onverwachte verrassingen komt te staan.
• De vergunningverlenende overheid, moet de watertoets uitvoeren en hiervoor in een aantal gevallen verplicht advies vragen aan de betrokken waterbeheerder(s).

Het is aan te raden om de resultaten van deze watertoets bij de omgevingsvergunningsaanvraag te steken, maar dit is niet verplicht!

Hemelwaterverordening

Waarom wijzigingen?

De hemelwaterverordening van 2013 werd aangepast omdat Vlaanderen rekening wou houden met de gevolgen van klimaatverandering zoals lange periodes van droogte die elkaar gaan afwisselen met mogelijke hevige regenval. Er werden o.a. nieuwe, lees strengere, criteria tot infiltratie en buffering t.o.v. de voorgaande hemelwaterverordening opgenomen.  

Zoals iedereen onder ons zelf al ondervonden heeft, laat de impact van weersextremen zich meer en meer voelen. Zo werden de voorbije jaren gekenmerkt door enerzijds extreme regenval met grootschalige overstromingen in juli 2021 en anderzijds langdurige droogteperiodes 2017, 2018, 2019, 2020 en 2022. Maximaal ter plaatse houden van water is de boodschap! Op deze manier kunnen we droogteperiodes overbruggen en de impact van verharding op overstromingen terugdringen.

Eén van de kerndoelstellingen van de nieuwe verordening is om het hemelwater maximaal ter plaatse te houden. Particulieren en bedrijven worden aangespoord om het hemelwater op te vangen en te hergebruiken via systemen als hemelwaterputten en groendaken. Er wordt in Vlaanderen voor laagwaardige toepassingen, zoals het gebruik van sanitair, nog te veel drinkwater gebruikt. Voor deze laagwaardige toepassingen kan men hemelwater gebruiken. Een tweede doel van de nieuwe hemelwaterverordening is het verminderen van de oppervlakte aan verhardingen.  

Wat is er zoal terug te vinden in de verordening?

• • minimale volumes van hemelwaterputten;

De nieuwe hemelwaterverordening voert een verstrenging door van het volume van de hemelwaterputten. De minimale volumes van een hemelwaterput worden opgetrokken van 50 liter/m² naar 100 liter/m² horizontale dakoppervlakte. Hoe groter het dak, hoe groter de hemelwaterput moet zijn. 

• • normen voor infiltratievoorzieningen en buffervolume voor grote verharde oppervlakte (als om technische redenen geen infiltratievoorziening kan aangelegd worden);

Ook de regels m.b.t. infiltratie wordt verstrengd, nl.:

• • De oppervlakte van infiltratievoorzieningen wordt verdubbeld van 4 m² per 100 m² afwaterende dakoppervlakte naar 8 m² per 100 m².
  • Het minimale volume van de infiltratievoorziening wordt verhoogd van 25 liter/m² naar 33 liter/m².
  • De voorziening moet bovengronds geplaatst te worden, tenzij dit onvermijdbaar is. Er zal dus volop ingezet moeten worden in wadi’s, goten en grachten. 
  • opgevangen hemelwater moet maximaal gebruikt worden voor toepassingen waar geen drinkwaterkwaliteit voor nodig is, waaronder toiletspoeling, kuiswater, wasmachine en buitengebruik;
  • uiterlijk bij de ingebruikname van het gebouw, de verharding/ uitbreiding, het bijgebouw, de overdekte constructie of de verharding worden hemelwaterput, infiltratie- of buffervoorziening of vertraagde afvoer geplaatst en in gebruik genomen en blijven vanaf dan ook in gebruik;
• mogelijkheid om verplichtingen met betrekking tot hemelwater collectief op te nemen.

De hemelwaterverordening is van toepassing op:

• • Nieuwbouw/herbouw/uitbreiding van overdekte constructies (ook als er daarvoor al iets stond),
  • Bestaande overdekte constructies verbouwen met werken aan de afwatering (ingrijpende renovatie),
  • Verhardingen aanleggen, heraanleggen of uitbreiden,
  • Aanleggen van afwatering voor deze constructies.

En dit zowel op privaat als op openbaar domein.

Deze hemelwaterverordening is van toepassing vanaf 2 oktober 2023. De verplichtingen voor het openbaar domein gaan in vanaf 7 januari 2025 (met uitzondering van het openbaar domein dat deel uitmaakt van een omgevingsvergunningsaanvraag voor het verkavelen van gronden).